Türkiye içinde bulunduğumuz yıl itibariyle yepyeni bir kimlik kartı uygulamasına geçti. Bu uygulama yenilik bağlamında özgürlük ve teknoloji vurgusunu ön plana çıkarırken bazı denetim ve sınırlılık tartışmaları da dikkat edilmesi gereken başlıklar arasında. Bu yazıda bu uygulamaya ilişkin bilgileri vermenin yanında endişe ve şüphelerde ortaya konmaya çalışılmakta.
Pilot uygulamasının son bulmasıyla beraber 2 Ocak 2017 tarihi itibariyle yeni kimlik kartlarımız dağıtılmaya başladı. Şüphesiz bu yeni dönem teknolojinin bizlere kazandırdığı esneklik ve özgürlük kavramları ile beraber tartışılacaktır ancak bu çipli kimlik kartlarının denetim rolü üstlenip üstlenmediği tartışması da yabana atılacak bir düşünce değil.
Öncelikle Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı’nın (TCKK) bildiğimiz nüfus cüzdanlarımız yerine geçecek vatandaşlık kartları olduğunu söyleyebiliriz. Kart ile ilgili hazırlanan web sitesinde yer alan bilgiye göre ise şöyle “Bireye ait nüfus, fotoğraf ve biyometrik bilgiler kart üzerindeki yongalarda (çiplerde) güvenli bir şekilde saklıdır. Kartlar en üst seviye görsel ve elektronik güvenlik unsurlarına sahiptir.” (http://www.ekds.gov.tr/tckk/t-c-kimlik-karti/tanim)
Bu yeni ve teknolojik kimlik kartlarını bugün itibariyle her yurttaş nüfus cüzdanı ve 1 adet biometrik fotoğraf ile ilgili nüfus müdürlüğüne başvurarak edinebiliyor.
Kartın özelliklerine gelince ise standart akıllı kart (kredi kartı) boyutlarında olması, kadın ve erkek için renk ayrımı olmayıp tüm kartlarda tek renk kullanılması ve üzerinde temaslı ve temassız olmak üzere iki adet yonga (çip) bulundurması yeni kimlik kartlarını nüfus cüzdanlarımızdan ayıran fiziksel özellikler olarak göze çarpıyor. Yeni kimlik kartları cinsiyete göre fiziksel farklılık göstermese de kartın üzerinde kişiye ait cinsiyet bilgisinin yazılı olarak bulunduğunu söylemek gerekli.
E-Kimlik Kartlarının “akıllı” olarak adlandırılmasının sebebi üzerindeki bilgilerden ziyade kartla bütünleşik olarak üretilen yongadan kaynaklanmaktadır. Yongaların tümdevresinin UEKAE tarafından tasarlandığı fakat yurt dışında üretildiği ifade ediliyor. Yonganın cihazlar yardımıyla kontrol edilmesi ve okunup yazılmasını sağlayacak olan Ulusal Akıllı Kart İşletim Sistemi (UKİS) adı verilen işletim sistemi de yine UEKAE tarafından geliştirilmiş. Tümdevresinde bir adet Intel 8051 işlemci bulunan yonganın içerisinde bir de UKİS’in saklanacağı 64K lık bir ROM bulunmakta. (Sarıfakıoğlu, 2013)
Yeni kimlik kartlarının kullanımına geçilmesi ile özellikle elektronik ortamdaki vatandaşlık hizmetlerine daha hızlı ve güvenli bir şekilde ulaşılabilmesinin amaçlandığı söylenebilir ancak kamu kurum ve kuruluşlarının ve özel sektörün, yeni kimlik kartı ile entegrasyon süreci henüz tamamlanamadığı için pek çok hizmete hızlı ve güvenli şekilde ulaşabilmek için bir süre daha beklememiz gerekecek. Yine de yeni kimlik kartlarının ilk aşamada getirdiği en önemli avantajlar; kartın ön ve arka yüzünde yer alan ilgili alanlardaki verilerin, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation Organization) ICAO 9303-3 standardına uygun olması sayesinde vize uygulaması olmayan ülkelere yapılan ziyaretlerde seyahat belgesi olarak kullanılabilecek olması ve elektronik imza özelliğinin bulunması olarak sıralanabilir. Entegrasyon süreci tamamlandığında, bu özelliklerin yanında, bankacılıktan noter işlemlerine, tapu işlemlerinden sağlık ve sigorta işlemlerine kadar birçok alanda yeni kimlik kartları ile güvenli doğrulama işlemi sağlanabileceği vaat ediliyor.
Yeni kimlik kartlarıyla ilgili en önemli beklentilerden birinin de sürücü belgesi, pasaport gibi vatandaşlık hizmetlerinde kullanılan diğer belgelerin tek bir kartta toplanması olduğu söylenebilir. Bu sayede bu belgelerin edinilmesi ve kullanılması sırasında yaşanan zaman ve iş gücü kaybının azaltılması sağlanabilecek, bunun yanında her bir belgenin oluşturulması için ortaya çıkan maliyetlerin azaltılması sayesinde vatandaşların bu kartlara ayrı ayrı ücret ödemesinin önüne geçilebilecektir ancak yeni kimlik kartlarının vizesiz ülkelere yapılacak seyahatlerde seyahat belgesi olarak kullanılabilecek olması dışında kısa vadede herhangi bir belgenin yerine geçebileceğini söylemek zor. Ayrıca 1 Ocak 2016 tarihi itibariyle yeni sürücü belgelerinin dağıtımına başlandığı ve 31 Aralık 2020 tarihine kadar sürücü belgelerinin tamamının yenilenmesi gerektiği düşünüldüğünde en azından sürücü belgeleriyle kimlik kartlarının birleştirilmesi gibi bir planlamanın olmadığı sonucuna varabiliriz.
Kart üzerindeki temaslı yongada; sertifikalar, nüfus bilgileri, kart sahibinin elektronik imzalı fotoğrafı ve elektronik imzalı parmak biyometrisi (parmak izi) bilgileri bulunacak. Ayrıca bunlara ek olarak kart üzerindeki temassız yongada, kartın seyahat belgesi olarak kullanılmasını sağlayan kişiye ve karta özgü bilgiler bulunmaktadır.
Kart üzerindeki temassız yonganın sağlayacağı seyahat belgesi olarak kullanıma ilişkin ilk adımlar ise atıldı denilebilir. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu 10 Şubat 2017 tarihinde gerçekleştirdiği Ukrayna ziyareti sırasında Kiev kentinde “Biz istiyoruz ki halklarımız arasında daha fazla temas olsun. O nedenle bundan sonraki süreçte vatandaşlarımızın pasaporta ihtiyaç duymadan sadece kimlikleriyle Türkiye ve Ukrayna’ya ziyaret etmesini sağlamak için hazırlıkları tamamladık. Yaz gelmeden bunu başaracağız.” (http://aa.com.tr/tr/turkiye/disisleri-bakani-cavusoglu-ukraynaya-kimlik-kartiyla-seyahat-icin-mutabakata-varildi/746510) diyerek yurttaşlara duyuruda bulunmuştur.
Öte yandan temassız yonganın 10 metre mesafeden çalışabilir durumda olmasından kaynaklı olarak kişilerin devamlı üzerinde taşıdıkları bu kartlarla coğrafi konum olarak izlenmesine ilişkin ya da kişilerin, kart okuyucuları konularak bazı yerlerde bulunup bulunmadığının belirlenip belirlenmeyeceğine ilişkin konularda endişe sürmektedir. Yeni kimlik kartlarının bu bakışla seyahat özgürlüğü ile denetim tartışmaları ekseninde ele alınması gerektiği açıkça söylenebilir.
Temaslı yonga üzerinde tutulan bilgilerin çalınıp çalınamayacağına ilişkin olarak ise proje sitesi tarafından sadece TCKK’nın kopyalanamaz olduğu belirtilmiştir ancak çok benzer özelliklere sahip kredi kartlarının kopyalanabiliyor ve çeşitli dolandırıcılık faaliyetlerinde kullanılabiliyor olması (Bukhari, 2017) üstelik bankaların herhangi bir sahtecilik durumunda kendi maddi kayıpları olabildiği için bu konuda oldukça titiz davrandığı düşünüldüğünde, yeni kimlik kartlarının kopyalanması ya da bazı bilgilerin yetkisiz kişilerin ellerine geçmesi gibi durumlarda sorumluluk alanları belli olmayan kurumların bu bilgilerin güvenliğinin sağlanması hususunda ne kadar özen göstereceği tartışma konusu olmaktadır.
Bu yüzden yetkili kamu kurumlarının yeni kimlik kartları aracılığıyla işlem yapan yapıların hangi bilgileri elde edebileceği, bu bilgilerin hangi amaçlarla kullanılabileceği ve bilgi güvenliğinin sağlanması bakımından hangi sorumlulukları üstleneceği konusunda daha belirleyici olması ve bu bağlamda yapılan düzenlemeler hakkında vatandaşların daha açık bir şekilde bilgilendirilmesi gerektiği ortadadır. Özellikle kişisel verilerin korunmasına ilişkin olarak bu yeni düzende elde edilen bilgilerin sorumlularının herhangi bir sorun çıkmadan önce belirginleştirilmesi önem arz eden öncelikli konulardandır.
Yurttaşların ise gerek bu kartları kullanırken gerek başka teknoloji bağımlı yenilikler ekseninde daima kontrollü, sorgulayıcı ve dikkatli olmaları gerektiği çok açıktır. İnsanı özgürleştirdiği düşünülen her bir teknoloji mutlaka belirli bir riskle ve sınırla ortaya çıkmaktadır. Öte yandan hiçbir bilişim temelli sistem asla tam güvenilir değildir. Denetim toplumu olgusu ise bütün iktidar çeşitlerinin aklının bir köşesinde daima yer almıştır. Özgürlük ve denetim birbirine uzak iki kelime olarak anlaşılmamalıdır.
Toplum İçin Mühendislik Komisyonu
Kaynaklar
Bukhari, J., (2017), That Chip on Your Credit Card Isn’t Stopping Fraud After All, Fortune (http://fortune.com/2017/02/01/credit-card-chips-fraud/)
(Erişim Tarihi: 09.04.2017 23.52)
Cura, A., (2017), Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu: Ukrayna’ya kimlik kartıyla seyahat için mutabakata varıldı, Anadolu Ajansı (http://aa.com.tr/tr/turkiye/disisleri-bakani-cavusoglu-ukraynaya-kimlik-kartiyla-seyahat-icin-mutabakata-varildi/746510)
(Erişim Tarihi: 09.04.2017 22.33)
Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi, http://www.ekds.gov.tr
(Erişim Tarihi: 09.04.2017 22.31)
Sarıfakıoğlu, B., (2013), Disiplinden Denetime E-Kimlik Kartı, BM Dergi (https://dergi.bmo.org.tr/tekno-politika/disiplinden-denetime-e-kimlik-karti)
(Erişim Tarihi: 09.04.2017 22.35)
