ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Adnan Yazıcı, dergimiz Yayın Kurulu üyesi Emrah Şamdan’ın sorularını yanıtladı.
Bize öncelikle biraz kendinizden bahseder misiniz?
1962 İkizdere-Rize doğumluyum. 2010 yılından itibaren Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanıyım ve 1991 yılından beri de bu bölümde öğretim üyesi olarak çalışmaktayım. 1983 yılında İTÜ Petrol Mühendisliği Bölümü’nden lisans, 1987 ve 1991 yıllarında ise Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği alanında ABD’de University of Tulsa’dan yüksek lisans (MSc) ve Tulane Universite’sinden Doktora (PhD) derecelerimi aldım. Halen çoklu-ortam veritabanları modellemesi ve tasarımı, veritabanı dizinlemesi, akıllı nesne yönelimli veritabanı sistemleri, algoritmaların tasarımı ve analizi, akıllı telsiz kameralı duyarga ağları, ve uzamsal veritabanları konularında araştırmalarımı sürdürmekteyim. Şu ana kadar 10 adet Doktora ve 50 adet yüksek lisans öğrencisi mezun etmiş ve 180 civarında uluslararası dergi ve konferans makalesi yayınladım.
ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nü kısaca tanıtır mısınız: Ne zaman kuruldu, şimdiye kadar kaç mezun verdi, her yıl kaç öğrenci alıyor, öğretim üyesi kadrosu.
Bilgisayar Mühendisliği Bölümümüz 1967 yılında “Elektronik Hesap Bilimleri” adıyla, servis dersleri veren bir bölüm olarak kurulmuş ve 1977 yılında Mühendislik Fakültesine katılarak “Bilgisayar Mühendisliği” adını almıştır. 2001 yılında Bilgisayar Mühendisliği lisans programı EC’2000 (Mühendislik Kriterleri 2000)’e göre ABET (Mühendislik ve Teknoloji Akreditasyon Kurulu) tarafından değerlendirilip akredite edilmiştir.
Her yıl LYS den gelen 110 lisans öğrencisinin yanı sıra yatay geçiş ve uluslar arası öğrencilerle birlikte toplam 130 öğrenci Bölümümüze katılmaktadır. Toplam 600 lisans, 120 Doktora ve 350 yüksek lisans öğrencimiz şu anda kayıtlıdır. Şimdiye kadar yaklaşık 2000 mezun vermiş durumdayız. Doktoralı öğretim elemanı sayımız ise 30 dur. Bölüme son bir kaç yıl içinde 8 adet genç öğretim üyesi katılmış durumdadır.
Bölümünüzün müfredatı hakkında bilgi verebilir misiniz?
Bölümünüzün müfredatı temel mühendislik konularının yanı sıra: Bilgisayara ve Programlamaya Giriş (Python, C, C++), Nesne Yönelimli Programlama (Java, C++), Veri Yapıları, Veri Yönetimi ve Dosya Yapıları, , Programlama Dilleri, Algoritmalar, Yazılım Mühendisliği, Kesikli Yapılar, Hesaplama Kuramı, Elektrik Devreleri, Sayısal Elektronik, Mantıksal Tasarım, Bilgisayar Mimarisi, Gömülü Sistem Tasarimi, Sinyaller Ve Sistemler, Veri Haberleşmesi ve Bilgisayar Ağları, İşletim Sistemleri, Bilgisayar Grafiği dersleri verilmektedir. Son iki dönemde kapsamlı bir bitirme projesi yapılmaktadır. Bu zorunlu derslere ek olarak bir çok teknik seçmeli ders, Veritabanı Yönetim Sistemleri, Nesne Yönelimli Programlama, Yapay Zeka, Bilimsel Hesaplama, Derleyiciler, Biyoinformatik gibi bir çok konuda öğrencilerimize sunulmaktadır.
Bildiğiniz gibi bilişim sektörü sürekli bir devinim içerisinde. Bu bağlamda sektördeki değişikliklere, müfredat olarak uyum sağlayabildiğinizi düşünüyor musunuz? Bu konuda Türkiye’deki diğer BM bölümleri hakkında ne düşünüyorsunuz ?
Bölümümüzün yazılı olan vizyonu, “bilgisayar ve insan, bilgisayar ve toplum, bilgisayar ve endüstri ile servisler bağlamında, bilgisayar tabanlı sistemlerin eleştirel analizinin yapılması, tasarlanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesine ilişkin kuram, ilkeler, uygulama ve teknik bilgilerin öğretilmesi, üretilmesi ve yayılması”dır. Bu gösterim bağlamında bilgisayar bilimleri ve mühendisliğindeki gelişmeler öğretim üyelerimiz tarafından sürekli izlenmekte ve derslere yansıtılmaktadır. Derslerin uygulamalı kısımlarında güncel teknoloji ve araçlar kullanılmaktadır. İleri düzeyde lisansüstü ve doktora dersleri öğretim üyelerimizce hazırlanarak bölüm onayı ile öğrencilerimize sunulmaktadır. Türkiye’deki BM bölümleri son yıllarda büyüme ve gelişme çabalarını sürdürmeye çalışırken öğretim elemanı açığı da büyük boyutlara ulaşmıştır. Bu açığı kapatabilmek için bir çok BM bölümleri başka alanlardan doktora almış öğretim elemanı ve asistanlarla eğitim ve öğretim çalışmalarını sürdürmeye çalışmaktadır. ODTÜ olarak bu bölümlere öğretim üyesi yetiştirme programı (ÖYP) çerçevesinde bölümümüzde eğitim ve araştırma imkanları sunarak Yüksek Lisans ve Doktora çalışmalarını desteklemekteyiz.
BM alanında, Türkiye’deki akademik çalışmaları dünya ile karşılaştırdığınızda mevcut durumu yeterli buluyor musunuz? Türkiye’de BM alanında bilimsel gelişimi arttırmak adına yapılması gerekenler hakkında fikirleriniz nelerdir?
ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü olarak uluslararası düzeyde araştırmalar yapmakta ve alanımızdaki en prestijli dergilerde ve konferanslarda araştırmalarımızın ürünü olan makale ve bildirileri yayınlamaktayız. Ulusal ve uluslar arası kurumlarca desteklenen bir çok araştırma projesi yürütmekteyiz. Ayrica uluslar arası oldukça prestijli kongreler düzenlemekteyiz. ODTÜ BM Bölümü yanında Türkiye’de birçok uluslar arası düzeyde saygın ve başarılı BM bölümleri de mevcuttur. Kuşkusuz mevcut durum yeterli değildir ve Türkiye’deki akreditasyon almış BM bölümlerinin sayısının artmasının acil bir plan dahilinde gerçekleştirilmesi zorunludur. Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği alanında bilimsel gelişimi arttırmak adına nitelikli araştırmacı ve eğitmen kadrolarını yetiştirmek ülkemizin geleceği için sanırım en önemli yatırım ve hizmet olacaktır.
Üniversite-sanayi işbirliği noktasında, bölümünüzün bulunduğu konum hakkında bilgi verebilir misiniz?
ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü olarak ODTÜ Teknokent’deki firmaların büyük bir kısmının BM konusunda çalışması nedeniyle Bölümümüzün Üniversite-sanayi işbirliği noktasında oldukça güçlü olduğunu söyleyebilirim. İşbirliğinin nicel ve nitelik olarak daha da geliştirilmesi gerekmektedir.
Araştırma olanaklarının(lab ortamı, ekipman) yeterli olduğunu düşünüyor musunuz? Dünyadaki öncü Bilgisayar Bilimi/Bilgisayar Mühendisliği bölümleriyle karşılaştırdığınızda ODTÜ BM bölümü olarak öğrencilerinize sunduğunuz imkanlar noktasında kendinizi nerede görüyorsunuz?
Bölümümüzde derslerin çoğu öğrencilerin projelerini ve ödevlerini modern işletim sistemlerinde (Linux/ Windows) uygulamalarını gerektirir. Dersler kapsamındaki pratik çalışmalar ile öğrencilerin proje ve ödevlerini gerçekleştirebildiği 3 ayrı laboratuvar bulunmaktadır. Tüm bilgisayarlar, ODTÜ yerleşke omurgasına fiber bağlantısı olan Gigabit Ethernet ile birbirine bağlıdır. Bu laboratuvarlarda Linux (Ubuntu) ve Windows XP işletim sistemleri çalışan Intel tabanlı iş istasyonları bulunmaktadır. Laboratuvarlar yüksek performanslı sunucular ile donatılmıştır. Yazılım laboratuvarları dışında Elektrik Devreleri, Mantıksal Tasarım, Gömülü Sistem Geliştirmeye Giriş gibi derslerin uygulamalarında kullanılan donanım laboratuvarları mevcuttur.
Dünyadaki öncü Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği bölümleriyle karşılaştırdığınızda ODTÜ BM bölümü olarak öğrencilerimize sunduğumuz olanakların yeterli olduğunu ancak disiplinimizdeki hızlı teknolojik ilerlemeler nedeniyle sürekli iyileştirilmesinin gerekli olduğunu da belirtmeliyim.
Mezunlarınızın bilişim sektöründeki istihdamı hakkında bilginiz var mı? Hangi alanlarda ve sektörlerde çalışıyorlar? İş bulma olanakları nedir?
Mezunlarımızın istihdamında henüz bir problem yok. Her mezunumuz birden fazla iş teklifi alabilmekte ve birçok mezunumuz da yurt dışında çok iyi koşullarda iş bulabilmektedir. Hemen hemen her sektörde iş bulabilmektedirler. Örneğin, bankacılıktan telekomünikasyon sektörüne kadar birçok alanda çok rahat iş bulabilmektedirler. Teknoparklardaki firmaların çoğunluğu Bilişim sektöründe faal olan firmalardır, dolayısıyla çok sayıda mezunumuz bu firmalarda çalışmakta ya da kendi işlerini kurmaktadırlar. Özellikle belirmek isterim ki son yıllarda çok sayıda mezunumuz kendi işini kurma yolunu seçmektedir. Bunların birçoğu çok başarılı işlere imza atmaktadırlar. Kısaca mezunlarımızın kendi alanlarında iş bulma olanakları çok iyi durumdadır.
BM bölümleri 1990lı yıllarda en popüler bölümlerin başında geliyordu. Günümüzde bu popülaritesini kaybetmiş görünüyor. Sizce bunun nedenleri nelerdir? Sektör, bilgisayar mühendisliğine doydu mu? Yoksa hala bir açık söz konusu mu?
Genelinde BM bölümlerinin popülaritesini bir miktar kaybetmiş olduğu doğrudur. Bunun nedenleri arasında genelde 2000 yıllarında ekonomideki bazı kriz durumlarında mühendislerin sıkıntılara girmiş olduklarının görülmesi ve özelinde de çok sayıda BM bölümünün açılmış olmasıdır. Özellikle hızla artan sayıda BM mezununun kalitesi konusunda sektörde oluşan kuşkular da oldukça etkili olmuştur. Ancak biz BM bölümü olarak ODTÜ’nün en popüler bölümlerinden biri olmaya devam ediyoruz. Hatta son 2 yıldır kontenjanlarımız artmış olduğu halde bölümümüze girmeyi hak edenlerin LYS başarı sıraları bir miktar iyileşmiştir. Bu iyileşmenin önümüzdeki yıllarda aratarak devam edeceğini düşünüyoruz.
Sektör, kesinlikle nitelikli bilgisayar mühendisine doymadı. Benim gözlemlerime göre ilgi son yıllarda artmaktadır. Sektördeki çok sayıda saygın Şirket mezunlarımızın onlara başvurması konusunda benden sürekli yardım istiyor. Hem Dünya’da hem de Türkiye ‘de ciddi bir açık söz konusu, ancak bu talep kuşkusuz kaliteli ve iyi yetişmiş bilgisayar mühendisine. Bilgisayar Mühendsilği diploması daha önceki yıllarda olduğu gibi artık tek başına yeterli değil. Bu diplomanın hakkını verebilen bilgisayar mühendisleri hep en çok kazanan ve en çok aranan mühendisler olmaya devam edeceklerdir.
Alaylı diye tabir edilen, BM eğitimi almamış kişilerin sektördeki rolü hakkında ne düşünüyorsunuz? BM bölümlerinin bu kitleden kaynaklanabilecek iş ve istihdam eksiklikleri ile mücadele etmek adına üzerlerine düşeni yaptıklarına inanıyor musunuz ?
Alaylı diye tabir edilen, BM eğitimi almamış fakat kendilerini bir şekilde bilişim konusunda yetiştirmiş kişilerin sektörün talepleri doğrultusunda bir boşluğu doldurduğunu düşünmek mümkündür. Bilişim sektörü olgunlaştıkça taşlar yerine oturacaktır. Bu mesele ile meslek örgütümüz olan BMO’nun ilgilenmesi daha doğrudur. Zaten bundan dolayı BMO ‘nun kurulması bu meslekteki insanlar için çok önemlidir diye bağırıp durduk..:) Ancak, yine de BM bölümlerinin bu konuda yapabileceği bir şeyler olabilir, örneğin yeterince kaliteli mühendis yetiştirmek gibi. Kısaca nitelikli bilgisayar mühendisi yetiştirmek ve bilgisayar mühendislerinin kendilerini sürekli güncellemeleri ve sektörde aynı işi yapmaya çalışan diğerlerinden çok daha iyi olduklarını bizzat sahada göstermeleri gerekmektedir.
Son yıllarda BM bölümlerinin sayısı hızla artıyor. Neredeyse her açılan üniversiteye bir BM bölümü açılıyor. Neden bu kadar fazla BM bölümü açılıyor? Sektördeki BM enflasyonunun, ülkemizin bilişim sektörünün ilerlemesine herhangi bir katkısı yok. Ama sektördeki işsizliği arttırdığı gibi ücretleri de hızla düşürüyor. Bir BM Bölüm başkanı olarak bu konudaki düşünceniz nedir?
Çok fazla sayıda BM bölümünün açılması toplumdaki ve endüstrideki BM disiplinine olan taleple ilgili olduğunu düşünüyorum. Sektördeki BM enflasyonu göreceli olarak iş bulmanın zorlaşmasına ve BM’nin ücretlerinin düşmesine yol açtığı varsayımının ne denli doğru olduğunu doğrusu bilemiyorum, yani bu konuda elimizde somut veriler yok. Ancak ülkemizin bilişim sektörünün ilerlemesi için çok daha fazla nitelikli bilgisayar mühendisine gereksinim duyulduğuna inanıyorum. Dolaysıyla asıl önemli olanın bu nitelikli bilgisayar mühendislerin sayısının nasıl artırılacağı ve bunun için nelerin yapılması gerektiğinin keşfedilmesidir. BMO meslek-içi eğitimle buna katkı verebilir ama asıl çözüm BM bölümlerinin kaliteli eğitim vermesinin sağlanmasıdır. Belli sayıda BM alanında doktoralı öğretim üyesi ve altyapı standartlarına sahip olmayan BM bölümlerinin açılmasına izin verilmemelidir. Doğrusu hem Dünyada hem de Türkiye’de daha çok bilgisayar mühendisine gereksinim vardır ve bu ihtiyaç önümüzdeki yıllarda daha da artacaktır.
Mesleki Yeterlilik Kurumu ve TUBIDER işbirliğiyle oluşturulan “uzmanlık” kavramları, alanla ilgili üniversite eğitimi almamış kişilerin, “Ağ Uzmanı”, “Veritabanı Uzmanı” gibi uzmanlıkları almalarına olanak vermektedir. Bu konudaki görüşleriniz nelerdir?
Mesleki Yeterlilik Kurumu ve TUBIDER ‘in direk Bilgisayar Mühendisliği disiplinin alt alanlarından olan “Ağ Uzmanı”, “Veritabanı Uzmanı” gibi uzmanlıkların BM ile ilgili üniversite eğitimi almamış kişilerin de almasına olanak vermesi doğru bir karar değildir. Böyle bir yanlışın BMO’nun gayretleri ile en kısa zamanda düzeltileceğini umuyorum. Bu ve buna benzer yanlışların ortaya çıkmasının en önemli nedenlerinden birinin Bilgisayar Mühendisliği alanının yıllardır bir meslek odasına sahip olmaması nedeniyle BM disiplininin sahipsiz bırakılmış olmasıdır. BMO’nun kuruluşunun değişik nedenlerle çok uzun bir süre başarılamamış olması bu tür olumsuzlukların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Uzaktan Eğitim, genellikle, örgün eğitimin bir tamamlayıcısı olarak görülür. Fakat son yıllarda sadece uzaktan eğitim ile bilgisayar mühendisliği diploması verilmesine şahit oluyoruz. Uzaktan eğitim ile verilen bilgisayar mühendisliği diplomaları hakkında ne düşünüyorsunuz?
Sorunuzda belirttiğiniz gibi Bilgisayar Mühendisliği eğitiminde uzaktan eğitimin tamamlayıcı özelliği olduğu aşikâr ama tamamen uzaktan verilmesinin çok sayıda sakıncaları olabileceğini düşünüyorum. Mühendislik eğitimi sadece birtakım teknik bilgi ve becerilerin edinilmesinden ibaret değildir. Mühendislik bilimsel bilgiyi gerçek hayat problemleriyle buluşturma anlayışı, bir yaşam tarzı, bir mesleki ahlak anlayışıdır. Öğrenciler üniversitenin sosyal ortamında, arkadaşları ve hocalarıyla etkileşim içinde entellektüel yönlerini geliştirirken kişiliklerini de oluştururlar. Bu konuda ilgililerin bilgilendirilmesinin önemli olduğunu ve BMO ‘nun bu konuda önemli rol oynayabileceğini düşünmekteyim.
Hükümet tarafından piyasaya iş gücü üretmeyen bazı Fen-Edebiyat bölümlerin kapatılabileceği çıkışı geldi. Bu noktadan bakıldığında, BM bölümlerinin amacının sektöre eleman yetiştirmek/akademik çalışma yapmak ikileminde nerede durduğunu düşünüyorsunuz? Bir akademisyen olarak nerede durması gerektiğini düşünüyorsunuz?
Bilgisayar Mühendisliği disiplini olarak piyasaya sunulan mühendis iş gücünün planlamasının yapılması gerektiği düşüncesine katılıyorum. Henüz mezunlarımızın iş bulma sıkıntısı yaşamamalarına rağmen Türkiye’deki Bilgisayar Mühendisliği Bölümlerinin sayısındaki çok hızlı artışla var olan ve öngörülen mezun talebinin dengelenmesi için bazı ciddi çalışmalar bir an önce yapılmalıdır. BM bölümlerinin amacının sadece sektöre eleman yetiştirmek olmadığını, aynı zamanda akademik bilimsel çalışmaların yapılmasının da çok önemli olduğunu vurgulamalıyım. Bilişimde yeni teknolojilerin yaratılması, inovasyonun hızlandırılması ve böylece Dünyada söz sahibi olabilmemiz ancak BM bölümlerinde yapılacak araştırmalarla mümkün olabilir. Diğer disiplinlerin de bilimsel çalışmalarında BM desteğine ihtiyacı olmaktadır. Dolayısıyla “ya eğitim ya araştırma” şeklinde bir ikilem doğru olmaz, bir BM bölümünün bu iki gerekliliği de en iyi şekilde yerine getirmeye çalışmasının ve aynı zamanda danışmanlık, bilirkişilik, sürekli eğitim, popüler yayınlar, sivil toplum kuruluşlarına destek, toplumsal sorumluluk projeleri gibi faaliyetlerle topluma hizmet vermesinin Ülkemiz açısından çok önemli olduğunu düşünüyorum.
Bilgisayar Mühendisleri Odası’nı kuruluş sürecinde Bölüm Başkanları’nın önemli destekleri oldu. ODTÜ BM Bölüm Başkanı olarak sizin BMO’dan beklentileriniz nedir?
2010 yılında Pamukkale’de yapılmış olan Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanları toplantısında yaptığımız öneri gündeme alınarak, BMO kuruluş çalışmalarının desteklenmesi ve bu konuda bana temsil yetkisi verilmesi oy birliği desteklenmiştir. BMO’nun kuruluş sürecinde bu iradenin ve desteğin sağlanmış olması yıllardır BMO’nun kurulması girişimlerine karşı çıkan EMO ve TMMOB içindeki kuşkucu yaklaşımları aşmamızda kilit önemde olmuştur. Bölüm başkanlarından aldığımız bu destekle EMO içinde Bilgisayar Mühendisliği Meslek Dalı Komisyonu (MDK) olarak örgütlenmiş bulunan bilgisayar mühendisleri ile birlikte çalışmalara başladık. Yaklaşık 2 yıl süren zorlu ve zaman zaman karamsar aşamalardan geçerek BMO ‘nun kuruluş sürecini özellikle bu bilgisayar mühendisi arkadaşların yoğun gayretleri ile başarıyla tamamladık. Bütün bilgisayar mühendislerinin tek bir ses ve tek bir vücut olarak yaptıkları oda kurma talebinin 20 yıldır süren çabalardan sonra bu kez tüm engelleri doğru bir strateji ile aşarak başarılı olmasında, BMO’nun kurulması işini sahiplenen bilgisayar mühendislerinin yoğun çabasının ve kararlılığının yanında BM bölüm başkanlarının destekleri ve çabası da önemli rol oynamıştır.
ODTÜ BM Bölüm Başkanı olarak benim BMO’dan en önemli beklentim BMO’nun bu disiplini ve bu disiplindeki mühendisleri onlara yakışan en iyi şekilde temsil etmesidir. TMMOB’deki diğer odalara birçok konuda her bakımdan örnek olmasını umuyorum. Bu konular arasında teknolojiyi, özellikle sosyal medyayı en iyi şekilde kullanmak, yaratıcı fikir ve girişimler ortaya koymak, ve Ülkemiz için çok önemli olan bu disiplinin topluma verdikleri ile etkin bir konuma gelmek olarak sayabilirim.