2017 şubatında önce kripto paralarla ilgilenmeye başladığımızda, kripto para sistemlerinin kullandığı blok zinciri teknolojisi ilgimizi çekmeye başladı. Bu sistemi etrafımızdaki bilişimcilerle paylaşmaya çalıştığımızda, çok da ilgilenmediklerini gördük. Bilenler sadece Bitcoin’i tanıyorlar, onun da bir balon olduğunu, yasa dışı para transferi sağladığını iddia ediyorlardı. Altında yatan sistemin ve potansiyelinin farkında değillerdi. Bu yazıda mümkün olduğunca teknik ayrıntıya girmeden, sistemin farkını ve neden herkesin bu konuyu konuştuğunu anlatmaya çalışacağım.
Gerçekten bizi veya birçok sektörü heyecanlandıran şey ne?
Bilgisayar ağları ve sistemleri, merkezi sistemlerden dağıtık sistemlere geçmekte. Eşlenik (P2P) dosya paylaşımı protokolü olan BitTorrent, bu sistemin en başarılı uygulamalarından. Bu mimarinin çok daha iyi işler için kullanılabileceği uzun zamandır konuşuluyordu, bunun en başarılı uygulaması Bitcoin ile geldi. Bitcoin ile para transferi; merkezi bir banka üzerinden değil, dağıtık bir mimarideki makineler tarafından onaylanıp gerçekleştirilebilmektedir. Sistemde çalışan protokoller ve HASH algoritmaları sayesinde, işlemlerin güvenilirliği sağlanmaktadır. Kayıtlar, blok zinciri denilen herkesin erişimine açık bir yapıda (distributed ledger – dağıtık kayıt defteri) tutulmaktadır. Konsensus protokolleri (PoW veya PoS) kullanılarak bu kayıt defterinde kimin değişiklik yapacağı belirlenmektedir.
Bir sonraki hamle, bir altcoin (alternatif para) olan Ethereum ile geldi. Ethereum’un kurucu ortaklarından yazılımcı Vitalik Buterin, bu teknoloji ile başka birçok işlemin gerçekleştirilebileceğini iddia ediyordu. Sadece iddia ile kalmadı; Ethereum akıllı sözleşmeler (smart contract) ile altyapısı üzerinde çeşitli uygulamaların geliştirilebilmesine ve çalıştırılmasına imkan sağladı. Solidity diliyle Ethereum Sanal Makinesi (Ethereum Virtual Machine) üzerinde akıllı sözleşmeler geliştirmek mümkündür.
Alternatif paralar, vaat ettikleri farklı uygulamalarla birçok sektörü şekillendirmeyi hedefliyorlar. Vaat ettikleri diyorum, çünkü birçoğu sadece projelerini ortaya koyuyorlar. Çalışan uygulama sayısı henüz çok az. Sunumlarımda, blok zinciri dünyasını vahşi batı olarak tanımlıyorum. Keşfedilmeyi ve iyileştirilmeyi bekleyen birçok alan var. Bizi heyecanlandıran en başlıca özelliği bu. Merkezi bir kurum olmadan çalışabilecek güvenilir sistemlerin oluşturulabilme ihtimali, birçok sektörün ilgisini çekiyor. Bilişim sektörü, bir kavram ortaya çıkarıp o kavramı kullanarak ürün ve hizmet satmayı sever ama bu sefer durum farklı. Onlar da açıkçası tam olarak ne yapmalarını gerektiğini bilmiyor. Bir yandan da aralarındaki yarıştan uzak kalmamak için, tabii ki blok zinciri teknolojisi üzerine çalışıyoruz diyorlar. Bu konuda gerçekten çalışan firmalar var tabii ki ve her geçen gün sayıları artıyor.
Her uygulamaya blok zinciri teknolojisi uygulanabilir mi?
Her uygulama blok zinciri teknolojisi ile geliştirilmeye uygun değil. Bu teknolojinin etkin uygulanabilmesi için, uygulamanın aşağıdaki karakteristiklere sahip olması veya ihtiyaç duyması gerekiyor (White vd., 2017):
- Birden fazla taraf: Veriyi yazacak veya okuyacak birden fazla tarafın olması,
- Paylaşılan veri: Tarafların ortak kullandıkları bir yapısal bilginin olması,
- Düşük güven: Sistemin taraflarının birbirine tam güvenmemesi,
- Denetleme ihtiyacı: Kimin işlemleri gerçekleştirdiğinin kaydının olması. Kayıtların her zaman ulaşılabilmesi, değiştirilemez ve silinemez olması.
Geliştirilecek sistemlerde şu hedeflenmektedir:
- Tam güven
- Eksiksiz Mahremiyet
- Odağında herhangi birisinin, kurumun olmaması
- Merkezi olmayan sistemler
- P2P işlemler
Bu özelliklere ihtiyaç duyan birçok sektör için uygulamalar geliştirilebilir. Blok zincirinin hangi sektörlerde bir devrim niteliğinde değişiklik yapabileceğini içeren çizimi (Qindazzi, 2017), öğrencim Eylül Adıgüzel tekrar yorumladı ve tasarımını gerçekleştirdi. Aşağıdaki çizimde, sadece belli başlı gruplar verilmektedir, her grupta yapılabilecek birçok uygulama bulunmaktadır. E-devlet uygulamaları olarak neler yapılabileceğine de öğrencim Zübeyir Durğay ile çalışıyoruz.
Sorunlar ve Olası Çözümler:
Teknoloji henüz olgunlaşmadı, aşılması gereken başlıca sorunlar olarak aşağıdakileri belirtmek mümkün (Karaarslan vd, 2017):
- Kayıtlarının tutulduğu blokların büyümesi ve bunun sonucunda yaşanan performans sorunları,
- Bazı kuruluşların sistemi domine etme riski,
- PoW yaklaşımının ihtiyaç duyduğu yüksek işlemci gücü ve yüksek elektrik sarfiyatıdır.
Olası çözümler olarak aşağıdakiler verilebilir (Karaarslan vd, 2017):
- Lightning Network gibi daha hızlı ve ölçeklenebilir yeni ağların kurulması,
- P2P ağında hangi düğümün kaydı yapacağının seçiminde daha az enerji gerektiren PoS gibi yaklaşımlar.
Sonuç
Blok zinciri teknolojisine dayanan çözümlerin, özellikle de siber güvenlik önlemlerinin çalışılması ve geliştirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Öğrencilerimizin bu konuda yetişmesini ve çözümler sunmasını destekliyoruz. Oluşturduğumuz araştırma grubu ile bu konuda araştırma yapmaya devam ediyoruz.
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Blok Zinciri Çalışma Grubu
MSKÜ Blok Zinciri Araştırma Grubu (MSKU Blockchain Research Group) (BcRG), blok zinciri teknolojisinin potansiyelini araştırmak ve uygulamalar geliştirmek üzere 2017 Haziran ayından itibaren MSKÜ Network ve Güvenlik Laboratuvarı (NetSecLab) altında çalışmalarına başladı. İlk aşamada, öğrencim Fatih Teke; var olan yazılımlar ve geliştirme ortamları kurarak denemelere başladı. Siber güvenlikte kullanımı konusundaki bildiri ISCTURKEY 2017’de sunuldu.
Blok zinciri teknolojisinin özellikle siber güvenlik uygulamaları üzerine araştırmalar yapıyoruz. Öğrencilerimizle konuları birlikte araştırıyor ve teknolojinin etkinliğini ve uygulanabilirliğini tartışıyoruz. Yayınlarımıza ve etkinliklerimize grup sayfasından ulaşabilirsiniz: MSKÜ Blok Zinciri Araştırma Grubu
Dr. Enis KARAARSLAN, MSKÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü
Kaynaklar
Karaarslan E., Akbaş, M.F., 2017, Blok Zinciri Tabanlı Siber Güvenlik Sistemleri, ISCTURKEY 2017, (http://bit.ly/2ilrcMu)
Qindazzi, M., 2017, Source wef via @mikequindazzi, World Economy Forum
White M., Killmeyer J., Chew B., 2017, Understanding basics of blockchain in government, https://dupress.deloitte.com/dup-us-en/industry/public-sector/understanding-basics-of-blockchain-in-government.html
