Teknoloji

Özgür Yazılım Kullananlar El Kaldırsın!

Bu yazımızda günümüzde bilgisayarlarımızda kullandığımız Linux ve özgür yazılımların kullanım yüzdelerini inceleyeceğiz.

Masaüstü Bilgisayarlar

Dünya genelinde bilgisayarlarda hangi işletim sisteminin çalıştığının istatistiğini tutan bir çok site var. Her sitede yer alan yüzdeler birbirinden farklı olabiliyor çünkü bu istatistikler ziyaretçi türlerine göre değişkenlik gösterebiliyor fakat bu farklar genellikle önemsenmeyecek kadar küçük oluyor. Örneğin, netmarketshare.com web sayfasında yayınlanan 2013 yılı eylül ayına ait işletim sistemi kullanım yüzdeleri [1] şu şekilde:

Grafikte açıkça görünmektedir ki Microsoft işletim sistemlerinin yüzdesi toplamda yüzde 90 civarlarında iken GNU/Linux tabanlı işletim sistemleri ise yüzde 1.65’te kalmıştır. Grafiğin bu şekilde olmasına neden olarak aşağıdaki yorumlar yapılabilir:

 

  • Yeni satın alınan çoğu bilgisayarda bir Windows işletim sistemi hazır olarak geliyor. Bu bilgisayar ister ülkemizdeki mağazalardan alınsın, ister internetten veya yurtdışından alınsın fark etmez; neredeyse 100 bilgisayarın 99’u Windows ile gelmektedir. Buna sebep olarak Microsoft’un donanım ve bilgisayar üretici firmalarla olan anlaşmaları gösterilebilir.

  • Bilgisayar kullanıcılarının çoğu Linux’u duymamış oluyorlar. Bunda özellikle yukarıdaki ilk madde çok etkin bir sebep. Birçok kullanıcı bilgisayar kullanmaya Windows ile başlayıp Windows ile devam ettiği için bilgisayarında başka bir işletim sistemi çalışabileceğinden hiç haberi olmayabiliyor.

  • Kullanıcılar geçmişten gelen alışkanlıklarını değiştirmek istemiyor ve değişik bir işletim sistemi kullanma fikri kaygılara yol açabiliyor. İlk defa Linux kullanmaya başlayan bir kişinin aklından “Bilgisayarım simgesi nerede? Başlat menüsü nerede? Niye programın menüsünde şu özellik yok?” gibi sorular geçmesi çok olasıdır. Bu gibi farklılıklar ile uğraşmak istemeyenler ise Linux kullanmayı başladıktan kısa bir süre sonra bırakabiliyor.

  • Linux kullanıcılarının belirli bir yüzdesi bilgisayarlarında aynı anda hem Linux, hem de Windows bulunduruyor. Bu da bu kullanıcıların grafikte hem Linux hem de Windows tarafında görünmelerine neden oluyor.

  • Belirli amaçlar için kullanılan yazılımların Linux platformunda çalışacak sürümleri veya alternatifleri olmayabiliyor. Günümüzde ortak amaçlı kullanılan yaygın yazılımların neredeyse tamamı ya her platformda sorunsuzca çalışıyor, ya da çalışan denkleri bulunuyor ama özel amaçlarla kullanılan (örn: muhasebe, tasarım, vb) bazı yazılımlar her platformda çalışmayabiliyor veya alternatifleri varsa bile asıl kullanılan yazılımdaki her özelliği bulundurmayabiliyor. Bunlar gibi problemlerden dolayı da insanlar işlerinin aksamaması için Windows kullanmaya devam ediyor.

 

Son maddeye ek olarak bilgisayar oyunlarından da söz etmek gerekir. Günümüzde bilgisayar ve oyun konsollarında oynanan popüler oyunları üreten şirketler genellikle oyunlarını Windows platformu için hazırlıyorlar, bu da bu oyunların normal yollarla Linux altında çalışmamasına ve toplum genelinde “Linux’ta oyun oynanmaz” algısının oluşmasına yol açıyor. Aslında Linux üzerinde oyunların çalışmak için ihtiyaç duyduğu çeşitli kütüphaneler zaten mevcut; oyun geliştirici firmalar eğer oyunlarında bu kütüphaneleri kullanıyorlarsa gerekli çabayı göstererek oyunlarının Windows’un yanı sıra Linux üzerinde çalışmasını da sağlamaları mümkün ancak bu noktada oyuncu kitlesinin çoğunun Windows kullanması gibi sebeplerden dolayı şirketler örneğin ayrıca programcı çalıştırmak gibi bütçeyi etkileyen sebepleri öne sürerek oyunlarını diğer platformlara sunmamayı tercih ediyor.

Half-Life, Team Fortress gibi oyunları üreten Valve şirketi 2003 yılında Steam adında bir dijital oyun dağıtım sistemi duyurdu. Bu sistem üzerinden günümüzde 3.000’in üzerinde oyun dijital olarak satın alınabiliyor, oynanabiliyor ve oyun oynayan diğer insanlarla etkileşime geçilebiliyor. Valve 2012 yılında yaptığı açıklamalarda Steam’i Linux’a getireceğini, kendi oyunlarının Linux altında da çalışmaya başlayacağını ve diğer oyun geliştiricilerine de gerekli desteği sağlayacağını belirtmiştir. Steam şu an Linux üzerinde 1 yıldır çalışıyor; bu yazının hazırlandığı tarihte Linux’ta Steam sayesinde oynanabilen oyun sayısı 219 [2] ve bu sayı yavaş yavaş artmaya devam ediyor. Steam üzerinden erişilebilen istatistiklerde yer alan 2013 yılı eylül ayına ait PC işletim sistemi tercih yüzdeleri [3] aşağıda sunulmuştur:

Bu grafikte OS X işletim sistemine yer verilmediği ve Steam’in sadece Linux, OS X ve Windows işletim sistemlerinde çalıştığı göz önünde bulundurulursa Diğerleri kategorisindeki bilgisayarların da Linux olduğu ancak Ubuntu vb gibi yaygın olarak kullanılmayan diğer dağıtımları çalıştırdığı ve Steam kullanıcılarının toplamda yüzde 1.68’lik bir kesiminin Linux kullanıcısı olduğu sonucuna ulaşılabilir.

Görüldüğü üzere masaüstü bilgisayar kullanımında Linux tabanlı işletim sistemleri pek yer edinememiş görünüyor ancak bir de süper bilgisayarlara bakalım[4]:

Süper bilgisayarlar, çok fazla hesaplama gerektiren işleri yerine getirmek için tasarlanmış olan bilgisayar sistemleridir. Genellikle işlem gücü normal bir bilgisayar seviyesinde olan onlarca, yüzlerce bilgisayarın ağ üzerinden bir araya getirilmesiyle oluşturulurlar ve tek bir bilgisayarın uzun bir sürede tamamlayacağı hesaplama problemlerini bilgisayarların kendi aralarında bölüşmesiyle çok daha kısa sürede tamamlarlar. Yukarıdaki grafikte dünya genelinde en güçlü olan ilk 500 süper bilgisayarda Linux tabanlı işletim sistemlerinin kullanımının 1998 yılından itibaren hızla artmaya başladığını ve günümüzde en güçlü 500 süper bilgisayarın %90’ında Linux çalıştırdığını görüyoruz.

Mobil Cihazlar

Günümüzde mobil cihazların (özellikle akıllı telefonlar ve tabletler) kullanımı da giderek yaygınlaşmakta. Aşağıdaki grafikte günümüzde kullanılan akıllı cihazların işletim sistemlerine göre dağılımını [5] görebilirsiniz:

Android Google tarafından üretilen, Linux çekirdeği üzerine inşa edilmiş olan ve mobil cihazları hedef alan bir işletim sistemidir. Android çalıştıran ilk cihazın 2008 yılında çıkmasından bu yana birçok farklı marka telefon, tablet vb gibi cihaz Android kullanmaya başlamıştır ve günümüzde kullanılan akıllı cihazların %26’lık kesiminde tercih edilmektedir.

Diğer Özgür Yazılımlar

Tabii ki günümüzde kullanılan tek özgür yazılım GNU/Linux  tabanlı işletim sistemleri değil; günlük hayatta her türlü amaç için birçok farklı özgür yazılım kullanabiliyoruz. Örneğin aşağıda StatCounter sitesinden alınan 2013 yılı eylül ayı web tarayıcı kullanım istatistiklerini [6] görüyoruz:

Benzer şekilde, Netcraft sitesinde yer alan web sunucu yazılımları ağustos ayına ait istatistiklerde [7] %52 Apache, %20 Microsoft, %14 nginx ve %4 Google’ın web sunucu yazılımlarının kullanıldığı görülmüştür.

Kamuda Özgür Yazılım

Özgür yazılım kullanımının yaygınlaşması için zaman zaman kurum ve kuruluşların da hamleler yaptığını görüyoruz. Örneğin ülkemizde TÜBİTAK tarafından geliştirilen, ilk kararlı sürümü 2005 yılında duyurulan Pardus işletim sistemi geride bıraktığımız yıllar içersinde ülkemizde Milli Savunma Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yanısıra üniversitelerde de kullanılmaya başlamıştır.

Dünya genelinde de zaman zaman diğer ülkelerdeki hükümetlerin ve kuruluşların bilgisayarlarında özgür yazılım kullanmaya başladığına yönelik haberler duyuluyor. Bu haberlere en güncel örnek olarak Fransa Jandarma Teşkilatı’nı gösterebiliriz [8]; 2004 yılında Microsoft Office kullanmayı bırakıp OpenOffice kullanmaya başlayan Fransa Jandarma Teşkilatı, 2008 yılından bu güne kadar kademe kademe toplamda 37.000 bilgisayarı Windows’tan Ubuntu’ya geçirmiştir.

Kapalı kaynaklı yazılımlar yerine özgür yazılım kullanmaya başlayan kurumlar lisans ücreti ödemek zorunda kalmadıkları için harcamaları önemli miktarda azaltmaktalar. Ayrıca özellikle bilgi gizliliğinin önemli olduğu durumlarda bu kurumlar kullandıkları yazılımların ne zaman ne yaptığını kaynak kod seviyesinde takip edebildikleri için avantaj kazanmaktadır.

  1. http://www.netmarketshare.com/

  2. http://store.steampowered.com/search/?os=linux&category1=998

  3. http://store.steampowered.com/hwsurvey?platform=pc

  4. http://www.top500.org/statistics/list/

  5. http://www.netmarketshare.com/

  6. http://gs.statcounter.com/#browser-ww-monthly-201309-201309-bar

  7. http://news.netcraft.com/archives/2013/08/09/august-2013-web-server-survey.html

  8. http://www.geek.com/apps/after-switching-37000-pcs-to-ubuntu-french-armed-forces-says-open-source-cuts-costs-40-percent-1572233/