Mühendislik

Meslek Tanımlarımızı Kimler – Neden Yapıyor ?

ComputerScience

Geçmişi mekanik ve elektro-mekanik üretim çabalarıyla çok daha öncelere gitse de bilgisayar alanındaki gelişmeler gerçek anlamda 20. yüzyılda kendini göstermiştir. 1946 yılında ilk elektronik sayısal bilgisayarın (1) üretilmesiyle başlayan süreçte bilgisayar teknolojisi dünyada hızla gelişmiş, kullanımı yaygınlaşmış, buna paralel olarak ihtiyaç duyulan  yetkin iş gücünü sağlamaya yönelik olarak 70’li yılların başından itibaren üniversitelerde bilgisayar mühendisliği bölümleri oluşturulmaya başlanmıştır. Aynı ihtiyacın sonucu olarak Ülkemizde de 1977 yılında ilk bilgisayar mühendisliği bölümleri (2) kurulmuş ve 1981 yılından itibaren ilk mezunlarını vermiştir. Aradan geçen süre içerisinde devlet ve vakıf üniversitelerinde açılan bilgisayar mühendisliği programlarının sayısı hızla artmıştır. 2012-2013 dönemine yönelik olarak üniversitelerimizin bilgisayar mühendisliği programları için 9504 kişilik kontenjan ayrıldığı görülmektedir (Kaynak ÖSYM, 2012 -Denklik verilen üniversiteler ile birlikte).

Üniversitelerin YÖK (3) onaylı bilgisayar mühendisliği müfredatlarını başarıyla bitiren meslektaşlarımız almış oldukları eğitim paralelinde, bilişim teknolojileri uygulamaları, donanım ve yazılım teknolojileri, ağ teknolojileri, işletim sistemleri ve yardımcı yazılımlar, veri  tabanı teknolojileri ve uygulamaları, web uygulama teknolojileri, bilgi teknolojileri güvenliği, bilgisayar destekli tasarım ve modelleme, iş uygulamaları, yönetim sistemleri, yapay zeka ve robot uygulamaları, bilgisayar destekli eğitim ve animasyon uygulamaları ile yazılım geliştirme alanlarından oluşan bilişim uzmanlık alanlarında çalışmaya hak kazanmaktadırlar. Bugüne kadar üniversitelerimizin bilgisayar mühendisliği bölümlerinden mezun olanların sayısının otuz binlerin üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. Bilgisayar mühendisliği mezunlarının sayısı ilk mezunlardan bugüne artmış olmakla birlikte bilişim sektörünün bilgisayar mühendislerine olan ihtiyacı halen azalmamıştır.

Tarihi gelişimi içinde bilişim alanındaki eğitimli ve yetişmiş eleman eksikliği bugüne kadar bilgisayar mühendisliği dışındaki branşlardan takviye eğitim ve iş tecrübesinin geliştirilmesi suretiyle karşılanmaya çalışılmıştır. Günümüzde de bilgisayar mühendisliği eğitimi almamış fakat bu alanda sistem yöneticisi, yazılım geliştirici, veri tabanı uzmanı, sistem çözümleyici, bilişim teknolojileri güvenlik uzmanı unvanlarıyla kurum ve kuruluşlarda istihdam edilmiş pek çok destek personeli görev yapmaktadır.

Bugün itibariyle bilgisayar mühendisleri mesleki açıdan karşı karşıya oldukları belirsizliklerden, meslek ve meslek alanı tanımlarıyla ilgili eksikliklerden ötürü bir dizi sorunla karşı karşıyadır. Bunlardan bugün için en çok üzerinde durulması gereken konu meslek alanı tanımlamaları ve standartlarının şu anda bu konuda yasayla tek yetkili meslek odası olan TMMOB-BMO (4) dışında, Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) tarafından belirleniyor olmasıdır.

7 Ekim 2006 tarih ve 26312 sayı ile resmi gazetede yayımlanan 5544 sayılı kanun ile kurulan MYK bünyesinde başlatılan çalışmalar kapsamında içlerinde bilgisayar mühendisliği müfredatını tamamlayan meslektaşlarımızın da görev aldığı ağ teknolojileri uzmanı, sistem yöneticisi, bilişim teknolojileri güvenlik uzmanı, bilişim teknolojileri proje yöneticisi, yazılım geliştirici, veri tabanı uzmanı, sistem analisti gibi kimi meslek alanları ile ilgili bilişim mesleklerine yönelik standartlar geliştirilmeye başlanmıştır.

Amacı, ulusal ve uluslar arası meslek standartlarını temel alarak, teknik ve mesleki alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek; denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için gerekli ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmek olarak belirlenen MYK’nın kanununda; tabiplik, diş hekimliği, hemşirelik, ebelik, eczacılık, veterinerlik, mühendislik ve mimarlık meslekleri ile en az lisans düzeyinde öğrenimi gerektiren ve mesleğe giriş şartları kanunla düzenlenmiş mesleklerin kapsam dışı tutulduğu hükmü bulunmasına rağmen anılan kurumun çalışmalarını bilgisayar mühendisliğinin meslek alanlarını da dahil ederek genişletmekte olduğu görülmektedir.

Oysa ki MYK kurulurken AB uyum yasaları gözetilerek Avrupa örnekleri dikkate alınmış, üniversitede lisans öğrenimi görmemiş, meslek okulları, meslek liseleri, meslek yüksek okulu ya da okul dışı edinilmiş mesleklerin standartları, meslek içi eğitimleri ve belgelendirmeleri hedeflenmiştir.

computer_measureBilişimle ilgili meslek standartlarında Avrupa mesleki yeterlilik çerçevesi referans seviyesi 6’dan başlayan ve bilgisayar mühendisliği eğitimi alarak lisans (seviye 6), lisansüstü (seviye 7) ve doktora (seviye 8) derecelerine sahip olan Bilgisayar Mühendislerinin sınav ve sertifikasyon anlamında kapsam dışında tutulması gerekliliği açıktır.

Diğer taraftan üniversite düzeyindeki (lisans) meslek alanlarına yönelik standart belirleme çalışmalarını yürütmekte olan MYK’nın genel kurulunda üniversitelerimizin daha güçlü bir katılımla temsil edilmesi beklenirken, sadece çalışma ekonomisi, işletme ve meslekî eğitim ile ilgili alanlarından YÖK tarafından belirlenecek üç öğretim üyesi ile temsil edildiği görülmektedir.

Durum böyleyken, MYK’nın çalışmaları kapsamında 6. Seviye Ağ Teknolojileri Uzmanı’na ilişkin meslek standardı İTO (5) koordinasyonunda TÜBİDER (6) tarafından hazırlanmış ve 27/4/2012 tarih ve 28276 sayıyla Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

İlgili standardın taslak aşamasında, 6. Seviye Ağ Teknolojileri Elemanı/Uzmanı başlığı altında, çoğunluğu bilgisayar mühendislerinin görev ve yetki alanına giren iş ve uygulamaların tanımlandığı, 5544 sayılı yasada mühendislik mesleğinin kapsam dışında tutulduğu, bu nedenle 6. seviye meslek standardının tanımlanamayacağı şeklindeki itiraz ve düzeltme talebi henüz BMO kurulmadığı için EMO tarafından 17 Ekim 2011’de MYK’ya iletilmiştir. Ancak yürütmenin durdurulması yönünde dava açılmamıştır.

MYK’nın 14 Mart 2012 tarihli vermiş olduğu cevabında ise, mesleğin icrası için lisans düzeyinde mühendislik eğitimi alma şartı olduğuna yönelik ulusal mevzuatta hüküm bulunmadığı, mesleğin, sektörde yalnızca mühendisler tarafından icra edilmediği, ağ teknolojileri uzmanı mesleğinin mühendis ünvanına sahip olmayan kimseler tarafından da icra edilebildiği, bu nedenle anılan mesleğin 5544 sayılı MYK Kanununun kapsamı dışında bırakılamayacağını belirtmiştir.

MYK’nın yine benzer bir standart tanımlaması kapsamında “Mekatronik Sistem Uzmanı” standardı 14.09.2011 tarih 28054 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış, standardın iptali ve yürütmenin durdurulması için TMMOB tarafından Danıştay’da dava açılmıştır. İlgili davanın gerekçesini;

“5544 sayılı kanun hükmü doğrultusunda, mekatronik sistem uzmanı standardının, 6. düzeye yani lisans derecesine sahip mühendislik hizmetlerini tanımladığı, standartın isminde her ne kadar mühendislik ibaresi geçmiyor ise de bu standartların mühendislik hizmetinin standardının belirlemesinden başka bir anlam taşımadığı, MYK’nın “Mekatronik Sistem Uzmanı” adı altında mühendislik hizmetinin standartlarını belirleme yetkisi bulunmadığı, Mekatronik Mühendisliğinden mezun olanların TMMOB Makine Mühendisleri Odası’na kaydolduğundan bu standartların Meslek Odası dışında belirlenebileceği başka bir kurum olamayacağı”

hususları oluşturmuştur.

Bilindiği gibi, Bilgisayar Mühendislerinin meslek odası olan BMO’nun kurulmasına ilişkin önerge 24 Mart 2012 tarihli EMO Genel Kurulunda kabul edilmiş, ardından TMMOB’nin 2 Haziran 2012 tarihli 42. Olağan Genel Kurulunda Oda’nın kurulmasına karar verilmiştir. TMMOB Genel Kurulu kararınca, BMO’ya; Bilgisayar Mühendisliği, Bilgisayar Bilimleri Mühendisliği, Bilgisayar ve Enformasyon Mühendisliği, Bilişim Sistemleri Mühendisliği, Kontrol ve Bilgisayar Mühendisliği ve Yazılım Mühendisliği lisans mezunları üye olabilmektedirler.

6235 sayılı TMMOB Kanunu’nun 33. maddesi gereğince, Türkiye‘de mühendislik mesleğinin icra edilebilmesi için ihtisasına uygun bir meslek odasına kaydolmak gerekmektedir. Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi kuruluşlarında asli ve sürekli çalışanlar  istisna kapsamındadır.

“III – Umumi hükümler

Madde 33 – Türkiye‘de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri ve meslekî tedrisat yapabilmeleri için ihtisasına uygun bir odaya kaydolmak ve azalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetindedirler.

(Ek fıkralar : K.H.K. 66 – 19.4.1983)

Kamu Kurumu ve Kuruluşları ile iktisadî Devlet Teşekkülleri ve Kamu iktisadî Kuruluşlarında asli ve sürekli olarak çalışan mühendislik ve mimarlık meslekleri mensuplarının “meslek ve ihtisaslarıyla ilgili odaya girmeleri isteklerine bağlıdır. Ancak bunlar, görevlerinin gereği olan işleri yaparken, mesleki bakımdan, Odaya kayıtlı meslektaşlarının yetkileriyle haklarına sahip ve onların ödevleriyle yükümlüdürler. Bu konuda Türk, Silâhlı Kuvvetleri mensupları ile ilgili hükümler saklıdır.”

TMMOB tarafından alınan Oda kuruluş kararını takiben atanan Kurucu Yönetim Kurulu’nun çalışmaları ile BMO 1. Genel Kurulunu 8 – 9 Eylül 2012 tarihinde Ankara’da gerçekleştirmiş ve devamında seçilen Yönetim Kurulu ile faaliyetlerine başlamıştır.

Bu faaliyetlerden biri de Oda bünyesinde mesleği ilgilendiren konularda çeşitli çalışma komisyonlarının oluşturulmasıdır. BMO Mesleki Yeterlilik Çalışma Komisyonu bu doğrultuda kurulmuştur.

Anılan komisyon ilk toplantısını 16 Ekim 2012 tarihinde yapmış ve MYK tarafından yapılan bilişim mesleğine ilişkin standartların tanımlanmasına yönelik çalışmalarla ilgili olarak öncelikle öğrencilerini bilgisayar mühendisliği mesleğine hazırlayacak olan üniversitelerimizin bilgisayar mühendisliği bölüm başkanlarının bilgilendirilmesini hedeflemiştir.

MYK’nın 6 ve üzeri yeterlilik seviyelerine yönelik olarak yapmakta olduğu standartlaştırma çalışmasının aynı zamanda YÖK onaylı müfredatlarını uygulamakta olan Üniversitelerimizin de sahasına girmekte olduğu, bir süre sonra bilişim dünyasının sertifika mı? diploma mı? şeklinde bir belirsizlikle ve/veya tutarsızlıkla karşı karşıya kalabileceği, bu itibarla anılan çalışmaların Üniversitelerimizin Bilgisayar Mühendisliği Bölümlerini bağlayıcı nitelikte olduğu gerçeğinden hareketle, 22 Kasım 2012’de İzmir’de Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanları Toplantısında BMO’nun görüşleri katılımcılarla paylaşılmış, meslekle ilgili standartların, MYK tarafından belirlenemeyeceğine dair Bölüm Başkanlarının mutabakatları alınmış ve bu çerçevede aşağıdaki bildiri yayımlanmıştır.

“Mühendislik Fakülteleri altında Bilgisayar Mühendisliği bölümlerinin açılıp Bilgisayar Mühendisi olarak mezun vermelerinin 35 yıllık bir geçmişi vardır. Kısa sürede hızla gelişen bu alanda, mezunların çalışma hayatında ihtiyaç duyacakları konular eğitim müfredatlarına dahil edilerek mezunların gerekli bilgi seviyesine sahip olmaları sağlanmaktadır. Gelişen müfredatlar sayesinde Bilgisayar Mühendisleri birbiriyle sıkı ilişkileri olan çok sayıda konu hakkında yüksek düzeyde bilgi sahibi, yeniliklere hızla uyum sağlayabilecek ve yeni konuları öğrenebilecek yetkinlikte mezun olmaktadırlar. Müfredatların dünya çapında standartlaşması çalışması da, alanın kapsamının oldukça geniş olduğunun ve asgari bir bilgi seviyesinin gerekli olduğunun bir göstergesidir.

Bilgisayar Mühendisliği kapsamına giren görevler konusunda alınan eğitimin üstüne kullanılmakta olan donanım ve yazılım çeşitliliği nedeniyle zamanla oluşacak bir uzmanlaşma ihtiyacının olduğu da açıktır. Ancak, bir konuda sınırlı miktarda bilgiye sahip olan birinin mesleğin bilinmesi zorunlu diğer alanları hakkında bilgisi olmadan görevini icra etmeye çalışması iletişim sorunlarının yanısıra eşgüdüm içinde yürütülmesi gereken görevlerin aksamasına neden olacaktır. Bilgisayar tabanlı sistemlerin kullanıldığı toplum yaşamını ilgilendiren uygulamaların yetkin kişilerce geliştirilmesi, yürütülmesi, desteklenmesi ve denetlenmesi kamu yararı ve güvenliği açısından bir zorunluluktur. Mühendislik alanına giren bir görevi icra etmek için yalnız bir konuda bilgi sahibi olmak yeterli değildir. Zaten bu nedenle 4 yıllık bir eğitim verilmekte ve eğitim müfredatlarında olmazsa olmaz ortak bir çekirdek oluşturulmaktadır.

5544 sayılı kanun ile 7 Ekim 2006 tarihinde kurulan Mesleki Yeterlilik Kurumu’nun kuruluş yasasına aykırı olarak Bilgisayar Mühendisliği mesleğinin içinde 6. seviye ve üzeri alt meslek alanları tanımlaması ve kısa süreli bir kurs ve sınav ile meslekte yeterlilik belgesi vermesi yukarıda açıklanan nedenlerle ülkemizin teknolojik gelişimi açısından çok sakıncalı ve kabul edilemez bir durumdur. 22 Kasım 2012, Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanları Toplantısı Ortak Bildirisi,İzmir.”

Yine BMO Mesleki Yeterlilik Komisyonunca alınan karar çerçevesinde Oda’nın görüşlerinin paylaşılması amacıyla 18 Ocak 2013 tarihinde Oda yöneticilerince MYK’ya bir ziyaret gerçekleştirilmiş, bilişim sektörünü ilgilendiren MYK çalışmaları, bilgisayar mühendislerinin durumu, standartların tanımlanması sürecinde yapılabilecek çalışmalar ve işbirliği olanakları değerlendirilmiştir. Bilgisayar Mühendisliği ile ilgili konularda MYK tarafından daha önceden tanımlanmış mesleki yeterlilikler hakkında Oda olarak dile getirilen düzeltme ve iyileştirme önerilerinin yine Odamızın katkıları ile gerçekleştirilmesinin yararlı olacağı ve gerekli görülen standart tanımlarında revizyona gidilebileceği hususlarında mutabık kalınmıştır.

Gelinen aşamada, BMO Mesleki Yeterlilik Komisyonu olarak yukarıda ifade edilen temel görüşler çerçevesinde mevcut durumla ilgili bilgilendirmenin YÖK’e, yasal mevzuat hakkındaki Oda görüşlerinin TBMM Bilişim Komisyon’una da aktarılmasının uygun olacağı değerlendirmesi yapılmıştır.

BMO tarafından yürütülen bir dizi çalışma kapsamında; 19 Mart 2013’ de bilgi edinme hakkı çerçevesinde, MYK tarafından  tanımlanan meslek alanları ile ilgili olarak üniversitelerde hangi eğitimin alınması gerektiği YÖK’e sorulmuş, cevabı henüz alınamamıştır.

İlaveten, bilişimde mühendislik alanlarının tanımlanmasına yönelik komisyonun kurulması amacıyla 13 Nisan 2013’ de TSE’ ye gönderilen yazımızla ilgili olarak da geçen 7 aylık sürede herhangi bir gelişme kaydedilmemiştir.

Odamız meslek tanımlarımıza ilişkin çalışmaların devam etmesi nedeniyle 5 Nisan 2013 tarihinde MYK’ ya yürütmeyi durdurma davası açmıştır. Bilindiği gibi, Bilgisayar Mühendisliği dışında 6. Seviyede yapılmış tek mühendislik alanı tanımlaması Mekatronik Mühendisliği ile ilgili olarak TMMOB’nin açtığı dava, TMMOB lehine sonuçlanmış ve ilgili meslek tanımı iptal edilmiştir. Bu dava Odamızca açılan davaya da emsal teşkil edecek bir dava niteliğindedir. Dava dosyası Danıştay’da 5. Dairede kayda alınmış, görevsizlik gerekçesi ile 8. Daireye yollanmış, Temmuz 2013’ de de 10. Daireye gönderilmiştir.  Aradan 7 ay geçmiş olup, dava mahkemeye intikal ettirilmeyi beklemektedir. En son olarak  5 Kasım 2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan yeni meslek tanımlarından da anlaşılacağı üzere meslek alanlarımızla ilgili olarak altı ve üzerindeki seviyeleri ilgilendiren çalışmalara halihazırda devam edilmekte olduğu görülmektedir.

Tüm bunlara ilaveten, kanunla “mühendislik” mesleği MYK kapsamı dışında tutulmuşken, MYK’nın bilgisayar mühendislerinin çalışma alanlarıyla ilgili düzenlemelerine devam etmesi karşısında Odaca getirilen eleştirilere verilen, “bilgisayar mühendisliği meslek tanımının yasal mevzuatta bulunmadığına” ilişkin  cevabın geçersiz kılınması adına meslek tanımının ivedilikle yapılması, ayrıca, Oda’ya üye meslektaşlarımızın bilişim projelerinin tasarım ve kabül aşamalarında imza yetkisine hak kazanması için gerekli yasal mevzuatın çıkarılması büyük önem arz etmektedir.

1 – ENIAC : Electronic Numerical Integrator And Computer
2 – Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi
3 – Yüksek Öğretim Kurulu
4 – Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği-Bilgisayar Mühendisleri Odası
5 – İstanbul Ticaret Odası
6 – Türkiye Bilişim Sektörü Derneği